Zaćma wrodzona jest to zaćma obecna już w trakcie narodzin. Zaćma dziecięca pojawia się po narodzinach, jednak może rozwinąć się szybko nawet w pierwszych tygodniach życia. Może być jednostronna lub, częściej, obustronna. Najczęściej ma ona podłoże genetyczne, ale może być związana z zaburzeniami metabolicznymi, innymi chorobami genetycznymi lub zakażeniami wewnątrzmacicznymi w trakcie ciąży. W wielu przypadkach nie udaje się zidentyfikować przyczyny.

Jakie objawy mogą sugerować zaćmę wrodzoną?

Niezwykle istotne są badania przesiewowe wzroku u noworodka przeprowadzane przez lekarza pediatrę, obejmujące ocenę czerwonego refleksu z dna oka, oglądanie gałki ocznej i ocenę odblasków rogówkowych.
Najczęściej obserwowanym przez rodziców objawem w przypadku zaawansowanej zaćmy jest objaw białej źrenicy, lub zmiany odblasku z dna oka, widoczny przy oświetlaniu oczu lub na zdjęciach.
Uwaga! Objaw białej źrenicy może być związany z innymi chorobami oczu, w tym z nowotworem gałki ocznej - siatkówczakiem. W przypadku zaobserwowania takiego objawu konieczna jest pilna konsultacja okulistyczna.
Dziecko może także uporczywie pocierać oczy piąstkami (objaw palcowo-oczny Franceschettiego)

Przy obustronnym zmętnieniu, w wyniku niedowidzenia rozwija się oczopląs. Przy jednostronnym zmętnieniu niewidzące oko może zacząć zezować. (Uwaga! nie lekceważ zeza u dziecka! Wciąż można spotkać się z przypadkami uspakajania rodziców, że zezowanie jest normą u małych dzieci, co powoduje, że dzieci trafiają do okulisty dziecięcego za późno. W rzeczywistości zez występujący po 3 miesiącu życia wymaga diagnostyki. Pamiętaj, jedną z przyczyn ustawiania się oka w zezie jest upośledzenie widzenia w tym oku. Może być ono związane z zaćmą, ale także z dużą wadą wzroku a szczególnie ze znaczną różnicą wielkości wady między oczami lub ze wspomnianym już nowotworem gałki ocznej, który może rozwijać się bardzo szybko. Nie lekceważ takiego objawu. Lepiej zgłosić się na jedno badanie za dużo niż przegapić poważną chorobę. Czas w tym przypadku jest niezwykle cenny.

W przypadku zaawansowanej zaćmy wrodzonej konieczne jest jak najszybsze leczenie operacyjne, nawet w 4-6 tygodniu życia dziecka. W przeciwnym razie dojdzie do trwałego, głębokiego niedowidzenia wynikającego z deprywacji sensorycznej, czyli ograniczeniu bodźców niezbędnych do prawidłowego rozwinięcia się obszarów ośrodkowego układu nerwowego odpowiedzialnych za widzenie. Z drugiej strony należy pamiętać, że wczesne przeprowadzenie zabiegu często wiąże się z powikłaniami, np jaskrą. Dlatego każdy mały pacjent wymaga dokładnej kwalifikacji w specjalistycznym ośrodku okulistyki dziecięcej. Rokowanie co do widzenia u dziecka zależne jest od wielu czynników takich jak wielkość zmętnień, tego, czy zmiany są jedno- czy obustronne, a także czasu, w jakim podjęto leczenie chirurgiczne. Kluczowe wydaje się to, czy zaćma obecna była już w trakcie narodzin, kiedy żadne bodźce wzrokowe nie miały szansy dotrzeć do siatkówki oka,  czy pojawiła się we wczesnym okresie niemowlęctwa, dając szansę na przynajmniej krótkotrwały dopływ bodźców. W tym drugim przypadku rokowanie jest lepsze, niejednokrotnie jednak nie wiemy jak było w przypadku danego pacjenta. Po operacji konieczna jest długotrwała rehabilitacja wzrokowa. Dlatego ważne jest, aby całość leczenia prowadzona była przez ośrodki specjalizujące się w okulistyce dziecięcej.

Pamiętaj, wczesne zdiagnozowanie  i leczenie zaćmy wrodzonej i zaćmy dziecięcej jest kluczowe dla rozwoju widzenia u dziecka!